ฉีดวัคซีนโควิด 19 เข็มกระตุ้น จําเป็นหรือไม่ เมื่อมีการระบาดของสายพันธุ์โอมิครอน

การแพร่ระบาดใหญ่ทั่วโลกของเชื้อไวรัส SARS-CoV-2 หรือโรคโควิด 19 ทําให้ประชากรเสียชีวิตมากกว่า 6 ล้านคน จนเกิดวิกฤตของระบบสาธารณสุขและเศรษฐกิจทั่วโลก การฉีดวัคซีนเพื่อให้ประชากรมี ภูมิคุ้มกันและการมียารักษาจําเพาะแก่ผู้ที่มีการติดเชื้อ ถือเป็นเครื่องมือในการควบคุมการระบาด และลดการป่วยตาย ดังที่เคยประสบความสําเร็จในการยุติการระบาดของไข้หวัดใหญ่ในอดีต อย่างไรก็ตามไวรัสก่อโรคโควิด 19 สามารถแพร่กระจายเชื้อได้มากกว่า และมีการกลายสายพันธุ์ หลายครั้งในช่วงที่ผ่านมา จนล่าสุดคือ ‘โอมิครอน’ ซึ่งสามารถแพร่เชื้อได้มากกว่าสายพันธุ์ดั้งเดิมถึง 3 เท่า นอกจากนี้สายพันธุ์โอมิครอนยังดื้อต่อภูมิคุ้มกันที่ร่างกายสร้างขึ้นภายหลังการติดเชื้อตามธรรมชาติ หรือจากการฉีดวัคซีนสายพันธุ์ต้นแบบครบ 2 โดส (primary vaccination) จึงทําให้มีการติดเชื้อซ้ำในผู้ที่่เคยมีการติดเชื้อมาก่อน หรือการติดเชื้อในผู้ที่เคยได้รับวัคซีนครบ 2 โดสมาก่อนเป็นเวลานาน

การฉีดวัคซีนเพื่อทํา ให้เกิดภูมิคุ้มกันในประชากรเป็นมาตรการที่สําคัญ เพราะเป็นการสร้างภูมิคุ้มกันหมู่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวดเร็ว และมีความปลอดภัยสูง เมื่อเปรียบเทียบกับการติดเชื้อตามธรรมชาติ

แม้ประสิทธิภาพของการฉีดวัคซีนโควิด 19 ครบ 2 โดส ในการป้องกันการติดเชื้อสายพันธุ์โอมิครอนจะ ลดลงต่ํา กว่าร้อยละ 50 ภายหลังฉีดวัคซีนเกิน 4-6 เดือน แต่ก็ยังพบว่า การติดเชื้อในผู้ที่ได้รับวัคซีนครบ 2 โดสมีอัตราป่วยรุนแรงและการต้องเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลต่ํากว่าผู้ติดเชื้อที่ไม่ได้รับวัคซีน¹ ดังนั้นการเร่งฉีดวัคซีนโควิด 19 ครบ 2 โดส แก่ประชากรให้มากและเร็วที่สุดยังเป็นสิ่งสําคัญ รวมทั้งจําเป็นต้องเร่งการให้วัคซีนเข็มกระตุ้น (booster vaccination) แก่ประชากรที่เคยรับวัคซีนครบ 2 โดส โดยเฉพาะในผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงที่จะมีการติดเชื้อรุนแรง

การฉีดวัคซีนโควิด 19 เข็มที่สาม (เข็มกระตุ้นครั้งแรกในผู้ที่เคยรับวัคซีนครบ 2 โดส) จุดมุ่งหมายเพื่อกระตุ้นร่างกายให้สร้างภูมิคุ้มกันต่อสู้กับสายพันธุ์ที่มีการระบาด โดยเข็มกระตุ้นอาจใช้เป็นวัคซีนต้นแบบที่ใช้ในปัจจุบัน หรือในอนาคตจะมีวัคซีนชนิดใหม่ที่จําเพาะกับสายพันธุ์ เช่น วัคซีนโควิด 19 สําหรับ โอมิครอน เนื่องจากยังไม่มีวัคซีนชนิดใหม่ที่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันโดยตรงต่อสายพันธุ์โอมิครอน ดังนั้นหลายประเทศรวมทั้งประเทศไทย จึงเร่งการฉีดวัคซีนเข็มที่สามให้แก่ประชากรที่มีอายุมากกว่า 12 ปี โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้สูงอายุ บุคลากรทางการแพทย์ และประชากรกลุ่มเสี่ยงสูง

โดยสรุป การฉีดวัคซีนป้องกันโรคโควิด 19 ถือเป็นกลไกสําคัญในการยับยั้งการระบาด อย่างไรก็ตามการลดลงของภูมิคุ้มกันภายหลังการฉีดวัคซีน และการระบาดของสายพันธุ์โอมิครอนที่มีการดื้อต่อภูมิคุ้ม กันจึงจําเป็นต้องมีการฉีดเข็มกระตุ้น โดยเฉพาะการใช้วัคซีนชนิดเอ็มอาร์เอ็นเอ ซึ่งมีความสําคัญต่อการลดการติดเชื้อในประชากร ลดการเจ็บป่วยรุนแรง และลดการเสียชีวิตจากการติดเชื้อโควิด 19 สายพันธุ์โอมิครอน

Q:การฉีดวัคซีนป้องกันโควิด 19 ชนิดเอ็มอาร์เอ็นเอเป็นเข็มกระตุ้นมีผลเสียใดหรือไม่?
A:รายงานในต่างประเทศพบว่า การใช้การฉีดเข็มกระตุ้นด้วยวัคซีนชนิดเอ็มอาร์เอ็นเอในประชากรจํานวนมาก ไม่ได้พบว่ามีผลข้างเคียงทั่วไปมากขึ้นและการเกิดกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ภายหลังการฉีดวัคซีนเข็มกระตุ้นไม่แตกต่างจากการฉีดวัคซีนสองเข็มแรก⁵